Herken je ADHD bij je dochter? 5 tips

Door: Jacqueline van de Sande 

Gepubliceerd in Ouders.nl

In mijn vorige blog ADHD bij meisjes: neem het serieus! (adhdpraktijkvandesande.nl) kon je lezen waarom het belangrijk is om ADHD bij meisjes op tijd te herkennen en serieus te nemen. Als vervolg daarop vertel ik nu wat je als ouders kan doen wanneer je ADHD-symptomen bij je dochter herkent.

Herken je ADHD-symptomen (of ADD) bij je dochter? 5 tips:

1. Neem de signalen serieus
   Misschien hebben meisjes nog wel meer last van de gevolgen van de gemiste ADHD, dan van de ADHD-symptomen zelf?! Meer over de klachten die meisjes kunnen ontwikkelen als ADHD bij hen wordt gemist kan je lezen in mijn vorige blog ADHD bij meisjes: neem het serieus! (adhdpraktijkvandesande.nl). Onderstaande ervaring uit mijn jeugd (ik was toen nog niet gediagnosticeerd met ADHD) maakt duidelijk hoe belangrijk het is om de signalen serieus te nemen. 
   
   

   Wat ik nodig had …
   De mensen om mij heen zouden moeten weten dat ik niet expres niet oplet of met andere dingen bezig ben. Dat ik wel wil opletten maar dit niet zo goed en lang kan dan de anderen. En dat zij dit ook niet van mij verwachten. Wat zou dat een opluchting zijn!
   Fragment uit: Druk en dromerig. ADHD bij meisjes. Voor ouders en leerkrachten. Druk en dromerig (adhdpraktijkvandesande.nl)

2. Kom in actie
   Ga in gesprek met je dochter. Laat haar vertellen hoe het met haar gaat en wat ze lastig vindt. Luister vooral, oordeel niet en kom niet te vroeg met oplossingen. Geef je dochter eerst ruimte om haar gevoelens te uiten en toon begrip. Dat laatste is o zo belangrijk! 
   
   

   'Wat is er? Je kunt me alles vertellen, dat weet je toch’, dringt haar moeder aan. Dan begint Kiki te huilen, en ze vertelt dat ze vandaag het Franse lokaal opeens niet meer kon vinden waardoor ze veel te laat in de les kwam. ‘Toen ik zei waarom ik zo laat was, begon iedereen te lachen en mevrouw Dupont lachte zelf het hardst. Dat stomme mens!’ Ze wordt weer boos als ze eraan denkt. Kiki’s moeder gaat naast haar zitten en zegt: ‘Wat vervelend voor je, ik snap dat je hier boos over bent.’ Kiki knikt en vertelt nu alles wat haar dwarszit. Dat ze een aantal keren haar huiswerk niet had gemaakt omdat het niet in haar agenda stond en ze was vergeten om op Magister te kijken. Dat ze vorige week moest nablijven toen ze tijdens Nederlands niet goed oplette …
   Fragment uit: Werkboek voor tienermeiden met ADHD Nog steeds druk en dromerig (adhdpraktijkvandesande.nl)

3. Vraag naar succeservaringen
   Wanneer je dochter heeft verteld wat ze lastig vindt en haar gevoelens heeft geuit, is het tijd voor een koerswijziging: richt het gesprek op het positieve! Vraag naar haar successen: wat goed gaat, wat ze goed kan en waar ze blij van wordt. Als het school betreft kan je de leerkracht/docent hierbij betrekken door hem te vragen naar zijn positieve ervaringen: de successen van je dochter, wat leuk aan haar is en wat ze goed kan.
   
   
4. Ontdek welke factoren een rol spelen
   Plaats het gedrag van je dochter in de context en ontdek samen met haar (als dat passend is bij haar leeftijd) welke factoren invloed hebben op de succeservaringen van je dochter. Gaat het over schoolzaken, betrek dan de leerkracht/docent hierbij.
   Het is vaak veel meer helpend om in te zoomen op succeservaringen (wat, of wanneer het wel goed gaat) dan op negatieve ervaringen (wat, of wanneer het niet goed gaat). Want als je weet wat niet werkt voor je dochter, weet je nog niet wat wel werkt. Maar weet je wat wel werkt, dan kan je dat ook in andere situaties toepassen. 
   Ga het volgende na:
   - Bij welke taak of activiteit werkt je dochter (wel) geconcentreerd? Hoe ziet die taak eruit? Vindt ze de taak leuk, uitdagend, afwisselend? 
   - Wat zijn de omstandigheden? Hoe is de sfeer in jullie gezin of in de groep op dat moment? Welk moment van de dag betreft het? Begin van de ochtend, eind van de dag?
   - Wat zijn omgevingsfactoren? Afleidende prikkels, stimulerende prikkels. Rustige of drukke omgeving? Veilige sfeer in jullie gezin of in de groep.
   - Wat is jouw rol als ouder/verzorger of die van de leerkracht/docent? Heb je persoonlijk contact tijdens de taak? Is je uitleg duidelijk en behapbaar? Ben je voldoende sturend en motiverend tijdens de taak? 
   - Hoe is het welbevinden van je dochter? Hoe is haar stemming? Is ze uitgerust en fit of vermoeid? Is ze haar overschot aan energie kwijt? Heeft ze voldoende bewogen?
   
   
5. Maak samen met je dochter een lijstje ‘dit werkt goed’
   Nu jullie inzicht hebben in factoren die een rol spelen bij het behalen van successen, zet je op een rij wat goed werkt en wat je dochter dus nodig heeft (betreft het school, betrek dan de leerkracht hierbij). Houd het praktisch en maak het concreet. Houd het eenvoudig door je te beperken tot het meest belangrijke. 
   
   Hieronder 2 voorbeelden hoe je tot een lijstje dit werkt goed kan komen (thuis en op school):
   
   

   Voorbeeld 1: situatie thuis
   Je ergert je al maanden aan de puinhoop op de slaapkamer van je dertienjarige dochter. De vloer ligt bezaaid met kleding en andere spullen. Aan de andere kant lukt het je dochter wel om drie keer in de week de vaatwasser uit te ruimen en alles op de juiste plek op te bergen (dat is haar taak). 
   Nu ben je waarschijnlijk geneigd te vragen waarom je dochter haar kamer nooit eens opruimt en misschien word je er boos om.
   
   Tijd voor de eerder genoemde koerswijziging!
   In plaats van in te zoomen op wat níet goed gaat, zoem je in op wat wél goed gaat: de vaatwasser uitruimen. Je vertelt je dochter dat je het fijn vindt dat het haar lukt om drie keer per week de vaatwasser uit te ruimen en je vraagt haar hoe ze dat voor elkaar krijgt.
   Je kan je vast voorstellen dat dit een heel ander gesprek wordt, dan wanneer je over de puinhoop op haar kamer zou beginnen.  
   
   In het gesprek met je dochter komt naar voren dat de volgende factoren helpend zijn:
   Je dochter weet precies wát ze moet doen en wanneer.
   De klus is klein en overzichtelijk, met een duidelijk begin en een eind. Ze weet precies waar ze moet beginnen en het is duidelijk wanneer de klus klaar is. Het is een soort routine voor haar geworden. 
   
   Nu maken jullie de vertaalslag naar het opruimen van haar slaapkamer en zetten jullie op een rij wat  goed werkt voor je dochter:
   Samen met je dochter het opruimen van haar kamer in kleine stukken verdelen. Zo wordt het overzichtelijker voor haar.
   Vaste momenten in de week opruimen, gekoppeld aan een andere bezigheid, bijvoorbeeld aan het avondeten. Het werkt vaak beter een nieuwe activiteit aan een bestaande te koppelen, dan aan een tijd (dus niet om 18.30 opruimen, maar direct na het avondeten).
   Je dochter even op gang helpen met opruimen of het samendoen werkt stimulerend voor haar.
   Iets leuks in het vooruitzicht stellen wanneer de kamer is opgeruimd. Een kleine tastbare beloning die direct volgt werkt motiverend (iets lekkers; iets leuks doen).
   
   

   Voorbeeld 2: situatie op school
   Bij de rekentaak werkt je negenjarige dochter lekker door. Ze oogt ontspannen en ze kan haar aandacht goed op de taak blijven richten.

   In gesprek met je dochter en de leerkracht komen de volgende factoren (context) naar voren: 
   De groep rekent vroeg in de ochtend. Het is stil in de klas. 
   De taak is klein en overzichtelijk. Er staan alleen sommen op het blad en geen tekeningetjes of andere tierelantijntjes. 
   De leerkracht geeft een duidelijke instructie waarbij hij voordoet, laat zien en samendoet door de eerste sommen klassikaal te maken. 

   Samen komen jullie tot een lijstje 'dit werkt goed' voor je dochter:
   Moeilijke taken die veel concentratie vragen kunnen het beste in de ochtend gepland worden. Je dochter is dan het meest fit.
   Een rustige en stille omgeving, zodat ze niet wordt afgeleid door externe prikkels.
   Een sobere, kleine en afgebakende taak, zonder afleidende tekeningetjes.
   Voorspelbaarheid: wat moet ze doen? Hoe? Wanneer? 
   De instructie visueel maken werkt goed; het blijft dan beter 'hangen' bij je dochter.
   Samendoen zorgt voor zekerheid bij je dochter en dat vergroot weer haar zelfvertrouwen.

    

   
   

   Wat levert deze benadering op?
   Als je de signalen die je dochter afgeeft serieus neemt en samen met haar (en de leerkracht) naar oplossingen zoekt, dan zal zij zich begrepen en gesteund voelen. En, krijgt zij de aanpassingen die ze nodig heeft!

   De juf denkt zo diep na dat er allemaal rimpels op haar voorhoofd verschijnen. Dan zegt ze: ‘Ik weet een oplossing. Jij krijgt een extra werkplek in de klas. Een rustig plekje voor jou alleen, zodat je geen last hebt van de andere kinderen.’ Kiki kijkt verrast. De juf gaat verder: ‘Je krijgt ook een koptelefoon. Als je die opzet hoor je alle geluiden veel minder. Dan ben je niet meer zo snel afgeleid en kun je beter doorwerken.’
   Fragment uit: Doeboek voor meisjes met ADHD 8-13 jaar Druk en dan weer dromerig (adhdpraktijkvandesande.nl)

   
   Overweeg onderzoek naar ADHD
   Nadat de nodige aanpassingen zijn gedaan is het zaak goed te observeren of deze voldoende werken. Werken de aanpassingen onvoldoende en blijft je dochter belemmeringen ervaren, dan kan het verstandig zijn een onderzoekstraject te starten. Onderzoek wordt gedaan door een GGZ-instantie die daarin is gespecialiseerd. Een verwijzing gaat via de huisarts (of een andere arts) of via het wijkteam van de gemeente. Vraag goed na of de GGZ-instantie voldoende kennis heeft van ADHD bij meisjes.
   Het is belangrijk dat ADHD bij je dochter op tijd wordt gediagnosticeerd, zodat zij en jullie als ouders (en de school) de juiste begeleiding krijgen, waardoor je dochter succeservaringen kan gaan opdoen. Positieve ervaringen vormen de basis voor het ontwikkelen van een positief zelfbeeld, en het ontdekken en verder ontwikkelen van talenten. En die heeft je dochter ongetwijfeld! 

Ben je op zoek naar ADHD-coaching voor je dochter?
ADHD Praktijk Van de Sande heeft een groep speciaal voor tienermeiden met ADHD of ADD. De coaching is gericht op het tackelen van de lastige kanten en het bewust inzetten van kwaliteiten. Groepscoaching voor tieners (adhdpraktijkvandesande.nl)